Apiterapia podczas 48 Apimondii

Przewodniczącą sesji z ramienia Apimondii została dr Cristina Mateescu z Rumunii, autorytet i ekspert w dziedzinie apiterapii, a także prof. Badiaa Lyoussi z Maroka oraz Kormedy Racz Janos, którego powołano podczas tegorocznego kongresu na przewodniczącego komitetu naukowego Apimondii. Sesje apiterapii poprowadziła także dr Andressa Beretta z Brazylii, która jest jednym z ekspertów komisji Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO) ds. propolisu. 

Znaczną część obrad poświęcono implementacji produktów pszczelich (propolisu, miodu, jadu pszczelego) i powietrza ulowego w leczeniu i profilaktyce wielu schorzeń. Na sesjach dotyczących apiterapii zaprezentowane zostały wyniki badań prowadzonych na ludziach i zwierzętach, omówiono efekty leczenia pacjentów produktami pszczelimi. Z całą mocą należy jednak podkreślić, że mimo iż sesja główna na temat apiterapii odbywała się pod hasłem „Badania kliniczne w medycynie i weterynarii” żaden prezentowany preparat pochodzenia pszczelego nie odpowiadał definicji substancji leczniczej, a co najwyżej mógł zostać uznany za wyrób medyczny lub suplement diety (te dwa rodzaje produktów nie podlegają rygorystycznym procedurom, które muszą być spełnione, aby produkt mógł być zarejestrowany i dopuszczony do obrotu jako lek). Obecnie jedynym preparatem pochodzenia pszczelego o statusie leku jest jad pszczeli (używany przez lekarzy do odczulania pacjentów z alergią na jad błonkówek). Brak standaryzacji ilościowej i jakościowej produktów pochodzenia pszczelego, a także konieczność zapewnienia im odpowiedniej czystości mikrobiologicznej – odpowiadającej standardom farmaceutycznym – są główną barierą w zakwalifikowaniu wybranych produktów pszczelich jako leczniczych. Aby zarejestrować produkty pochodzenia pszczelego jako substancje lecznicze niezbędna jest współpraca środowiska pszczelarskiego ze środowiskiem lekarskim i farmaceutycznym. Produkty te powinny spełniać wymagania dotyczące jakości, skuteczności i bezpieczeństwa stosowania.

PROPOLIS JAKO APITERAPEUTYK

Podczas tegorocznego Kongresu, Jeff Pettis, przewodniczący Apimondii, podkreślił znaczenie propolisu jako ważnego i wartościowego produktu pszczelego. Zaprezentowano trzy podstawowe typy propolisu brazylijskiego: brązowy, charakterystyczny dla topoli (Populus spp.), zielony, charakterystyczny dla Baccharis dracunculifolia oraz czerwony, pozyskiwany przez pszczoły z dwóch źródeł: dalbergii (Dalbergia spp.) oraz kluzji (Clusia spp.). Omówiono również składniki aktywne odpowiadające za potencjał biologiczny surowca. Ważnymi komponentami polifenolowymi propolisu brązowego są: apigenina, kwas kawowy, CAPE, kwas p-kumarowy, chryzyna, kwas ferulowy, galangina, pinobanksyna i pinocembryna. Wśród składników aktywnych zielonego propolisu wskazano: artepilinę C, kwas kawowy i kwas p-kumarowy, natomiast czerwony propolis zawiera: biochanin A, formononetyny, kalikozyny i izolikwirytygeniny. Szerokie spektrum działania propolisu obejmujące aktywność przeciwbakteryjną, przeciwzapalną, przeciwnowotworową, antyoksydacyjną, immunostymulującą czy przeciwpasożytniczą wynika z unikalnego składu chemicznego. Podkreślono, iż najwyższą aktywnością antyoksydacyjną charakteryzuje się czerwony propolis pochodzący z północno-wschodniej części Brazylii (G. Baretto i in., 2023). 

Interesujące okazały się wyniki dotyczące indyjskiego propolisu o dużej aktywności nootropowej, który wykorzystano w badaniach przeprowadzonych na zwierzętach. Wykazano, iż propolis hamował wzrost stężeń cytokin prozapalnych, a także powodował zmniejszenie liczby zdegenerowanych neuronów, podniesienie stężenia neuroprzekaźników oraz enzymów antyoksydacyjnych, co skutkuje obniżeniem stężenia reaktywnych form tlenu odpowiedzialnych za działanie neurodegeneracyjne. W omawianym badaniu działanie propolisu podawanego podskórnie szczurom szczepu Wistar (uniwersalny model do badań) odniesiono do memantyny jako produktu leczniczego stosowanego w leczeniu choroby Alzhaimera.

Zespół naukowy pod przewodnictwem dr Andressy Beretty przedstawił różne metody ekstrakcji propolisu oraz właściwości biologiczne ekstraktów, w tym działanie immunomodulujące (wzmacniające odporność), przeciwzapalne i przeciwbakteryjne (L.G. Zamarrenho i in., 2023). Ponadto dr Berretta omówiła wyniki badań nad zastosowaniem propolisu w Brazylii w celu łagodzenia przebiegu COVID-19.

MIODY JAKO APITERAPEUTYKI 

Podczas sesji apiterapii omówiono także właściwości lecznicze miodu jako że ten produkt wymieniony jest w Farmakopei Europejskiej (8.2.). Naukowcy wskazywali jednak na różnice w jego składzie, aktywności, a także aromacie, w zależności od pochodzenia geograficznego i roślinnych źródeł produktu. Omówiono także wyjątkowe i specyficzne odmiany miodów z całego świata. Zwrócono uwagę na właściwości lecznicze miodu akacjowego, dobrze znanego w Polsce. Profesor Ahmad Hegazi zauważył, iż produkt ten może być wykorzystywany w celach łagodzenia bólów menstruacyjnych, redukcji ciśnienia krwi, a także leczeniu bezsenności, trądziku, oparzeń pierwszego stopnia oraz depigmentacji skóry. Prelegent omówił przypadek leczenia torbieli pilonidalnej (włosowej). Okazuje się, że za pomocą sterylnego miodu akacjowego udało się zlikwidować stan zapalny tkanki podskórnej zlokalizowanej między pośladkami. Próbki miodu zostały zebrane w 2022 roku z akacji (Acacia hamulosa) rosnącej się w Arabii Saudyjskiej. 

Sesje poświęcone apiterapii wzbudzają coraz większe zainteresowanie nie tylko naukowców, ale również pszczelarzy

Wielokrotnie podkreślano medyczne wykorzystanie miodów odmianowych. Doktor Ferhat Ozturk przedstawił potencjalne właściwości lecznicze miodów odmianowych pochodzących z Teksasu, wskazując na rolę defensyn, szczególnie defensyny-1, w działaniu przeciwbakteryjnym pszczelego surowca. Omawiając znaczenie miodu jako czynnika przeciwbakteryjnego, wskazał na wysoką zawartość cukrów – powyżej 76 proc., niskie pH, oscylujące wokół wartości 3,6, a także składniki organiczne zawarte w miodzie: metyloglioksal czy nadtlenek wodoru. Ten ostatni powstaje w wyniku reakcji enzymatycznej oksydazy glukozy. Podczas obrad specjalnie wyróżniono miody Chile, gospodarza Apimodnii, wśród nich opisywany już miód ulmo (z Eucryphia cordifolia), wykazujący właściwości zbliżone do miodu manuka. Jego aktywność przeciwbakteryjna została określona w jednostkach APF (Active Patagonia Factor Seal), służących do określenia przeciwbakteryjnych właściwości chilijskich miodów w stosunku do bakterii Escherichia coli, Staphyllococcus aureus i Salmonella enterica. Wartość tego wskaźnika ustala się w warunkach laboratoryjnych (na płytkach ze specjalnymi podłożami do hodowli bakterii) na podstawie wymiarów średnicy strefy zahamowania wzrostu wybranych szczepów bakterii; wartość 13 mm została przyjęta jako minimalna dla miodów o właściwościach przeciwbakteryjnych. Miód ulmo cechuje się również aktywnością przeciwbakteryjną względem innych szczepów, takich jak: Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus pyogenes, Klebsiella pneumoniae. Jego charakterystycznymi składnikami są: kwas kawowy, kwas p-kumarowy, apigenina, kwercetyna, mirycetyna, eskuletyna, rutyna, eskopoletyna, izoforon, cetoizoforon, trans-beta-damascenon. Chilijskie miody różnią się między sobą aktywnością przeciwdrobnoustrojową, co potwierdzają FDA (The US Food and Drug Administration) oraz TGA (Australian Therapeutic Goods Administration), zatem opracowanie wskaźnika APF dla miodów o właściwościach leczniczych świadczy o dużym zaangażowaniu naukowców i chilijskich praktyków w promowanie krajowego miodu w medycynie i jego wykorzystywanie. 

APITOKSYNA W TERAPIACH 

Podczas sympozjum nie brakowało zagadnień dotyczących apitoksynoterapii. Omówiono wykorzystanie jadu pszczelego w łagodzeniu bólu oraz zapalenia stawów u psów. Porównywano działanie apitoksyny z właściwościami niesteroidowych leków przeciwzapalnych i tramadolu. Wskazywano także na możliwość wykorzystania apitoksyny w celu leczenia raka gruczołu mlekowego u terriera. Podkreślono korzystne efekty mikroapipunktury z jadem pszczelim w chorobie zwyrodnieniowej stawów u zwierząt.

POWIETRZE ULOWE

W trakcie sesji apiterapii przedstawiono także korzyści z wykorzystania powietrza z wnętrza ula tzw. powietrza ulowego. Doktor Stefan Stangaciu z Rumunii omówił wskazania do tego typu inhalacji; przygotował też dla uczestników poradnik wykorzystania powietrza ulowego (w Polsce ten rodzaj terapii staje się coraz bardziej popularny). Prelegenci zaprezentowali również bezpośrednie i pośrednie efekty działania powietrza ulowego. Do bezpośrednich efektów tzw. uloterapii należą: działanie rozkurczające oskrzela, wazodylatacyjne (rozszerzające naczynia krwionośne), przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Wśród działań pośrednich wskazano podniesienie odporności organizmu i pracy mózgu. Sesje apiterapii dostarczyły wiedzy dotyczącej biofarmakologii produktów pszczelich. Temat ten poruszano również podczas pozostałych sesji związanych z rozwojem technologii w pszczelarstwie. Podkreślono, iż wykorzystanie produktów pszczelich w medycynie zależy od ich wysokiej jakości (duży potencjał prozdrowotny jest związany z bezpieczeństwem stosowania). 

WYSTAWA PRODUKTÓW 

Sesjom naukowym towarzyszyła wystawa Api-EXPO z ofertą 123 firm z całego świata. Oprócz odmian miodów z Chile, które można było degustować, wystawcy zaprezentowali także apikosmetyki. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się innowacyjne produkty kosmetyczne zawierające jad pszczeli, szampony propolisowe, a także produkty fotoprotekcyjne (przeciw fotostarzeniu się skóry – red.) z propolisem. Dodatkową atrakcją był konkurs dla firm na najlepszy produkt w każdej kategorii.