Łąkowa spiżarnia

Świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana Hayne) należy do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Występuje powszechnie w całej Europie na łąkach, pastwiskach i w pobliżu lasów. Nazwa rodzajowa świetlika pochodzi od greckiego słowa euphrasia, które oznacza ‘radość’ (ze względu na właściwości lecznicze rośliny można tę nazwę interpretować jako radość z uzdrowienia, czyli odzyskania wzroku, dostrzeżenia światła). Nazwy ludowe rośliny to ptasie oczko czy świeczki. 

Świetlik łąkowy osiąga wysokość do 30 cm. Ma sztywną, gruczołowato owłosioną łodygę. Liście mają jajowaty kształt o ostro ząbkowanym brzegu. Są drobne i umieszczone naprzeciwlegle. Z kolei kwiaty są małe, grzbieciste, dwuwargowe i osadzone w kątach liści, na wierzchołkach rozgałęzień. Górne płatki mają kolor bladoliliowy, a dolne są białe, fioletowo prążkowane i posiadają żółtą plamkę. Owoce świetlika mają kształt eliptycznej torebki pokrytej delikatnymi szczecinkami o długości 4-6 mm. Roślina kwitnie od czerwca do września. 

Z przeprowadzonych przeze mnie obserwacji wynika, że na 1 m2 terenu porośniętego przez świetlika w ciągu minuty może pracować do czterech pszczół. Ich liczba zależy oczywiście od różnych czynników przyrodniczych, takich jak temperatura i wilgotność powietrza, pora dnia, promieniowanie słoneczne, opady deszczu, prędkość wiatru, faza kwitnienia rośliny czy ułożenie kwiatów w kwiatostanie. Wydajność miodowa rośliny kształtuje się na poziomie 100 kg/ha. Świetlik jest półpasożytem (głównie traw). Jego korzenie wrastają w korzenie innych roślin łąkowych i pobierają od nich wodę oraz sole mineralne (zwłaszcza magnez i miedź). Warto wspomnieć, że świetlik tworzy liczne odmiany i mieszańce z innymi gatunkami. 

Surowcem leczniczym świetlika łąkowego jest ziele, które zawiera aukubinę, flawonoidy, garbniki, olejki eteryczne, kumarynę i sole mineralne. Napary lub odwary z ziela stosuje się zewnętrznie w formie okładów na oczy lub do ich przemywania. Świetlik wykorzystywany jest w przypadku łzawienia, nadmiernej wrażliwości na promienie słoneczne, ogólnego zmęczenia oczu, a także w niektórych stanach zapalnych, zwłaszcza zapaleniu spojówek. Dodatkowo może przynieść ulgę oczom zmęczonym niewłaściwym sztucznym oświetleniem, długim czytaniem, długotrwałym działaniem promieniowania generowanego przez niektóre urządzenia elektryczne. Pomoże również osobom narażonym na czynniki uczulające, takie jak kurz, dym, spaliny z silników czy pył. Odwar ze świetlika używany jest jako środek pobudzający apetyt, wzmagający wydzielanie soku żołądkowego i stymulujący trawienie. Zgodnie z lecznictwem ludowym działa uspokajająco i pomaga w zaburzeniach nerwowych, bólu głowy i bezsenności. Charakteryzuje się działaniem przeciwzapalnym i bakteriobójczym, dlatego wykorzystywany jest także do przemywania trudno gojących się ran oraz do mycia skóry z różnego rodzaju stanami zapalnymi, np. cery trądzikowej. Równie wartościowy surowiec leczniczy otrzymuje się także z innych gatunków świetlika, np. lekarskiego, wyprężonego czy zwartolistnego.