Pszczelarstwo w sztuce medalierskiej: Kongres Apimondia i Ogólnopolskie Dni Pszczelarza

Hieronim Czerwieniec

Historia Kongresów Międzynarodowej Organizacji Związków Pszczelarskich Apimondia liczy już 125 lat. Zaledwie dwa lata mniej niż historia Apimondii, Międzynarodowej Organizacji Związków Pszczelarskich. W 1987 roku gospodarzem najbardziej prestiżowej imprezy pszczelarskiej świata była Polska. Z tej okazji wybito pamiątkowe medale. 

Apimondia (ang. International Federation of Beekeepers' Associations) – Międzynarodowa Organizacja Związków Pszczelarskich zrzeszająca 81 krajowe związki pszczelarskie świata powstała w 1895 roku, a pierwszy jej Kongres odbył się dwa lata później, w 1897 roku, w Brukseli. Od tego czasu co dwa lata międzynarodowe spotkania pszczelarzy mają miejsce w poszczególnych krajach członkowskich, według zasady, że co drugie organizowane jest w Europie. Każdy Kongres to wielkie wydarzenie w kalendarzu branżowym, gromadzi światowej sławy autorytety, a w spotkaniach z nimi mają okazję uczestniczyć wszyscy uczestnicy konferencji. Ale Kongres Apimondii to nie tylko konferencje naukowe, panele dyskusyjne, to także okazja do wymiany doświadczeń między pszczelarzami z całego świata, nawiązywania znajomości, a także promocji pszczelarstwa, przede wszystkim w kraju organizatora. Imprezie towarzyszą targi pszczelarskie, wystawy, kiermasze, a także wiele innych wydarzeń branżowych. 

Fot. 1. Medal z XXXI Kongresu Apimondii w Polsce (1987) projektu Stanisławy Wątróbskiej-Frindt

W związku z pandemią COVID-19 spotkanie zaplanowane na rok w 2021 w Ufie w Baszkirii, republice wchodzącej w skład Federacji Rosyjskiej, zostało przełożone na sierpień roku 2022. Siódmego marca bieżącego w akcie protestu wobec zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę zarząd Apimondii podjął jednogłośną decyzję o odwołaniu tegorocznego Kongresu. Następny zaplanowany jest w roku 2023 w Chile. 

W 1987 roku organizatorem XXXI Kongresu była Polska, a miejscem spotkania pszczelarzy z całego świata – Warszawa. Kongres zaowocował powstaniem ciekawych medali. Jeden z nich, projektu Stanisławy Wątróbskiej-Frindt, przeznaczony dla odbiorców zagranicznych, ma na awersie kontur naszego kraju, otoczony trzema pszczołami, połączonymi ze sobą skrzydełkami. W otoku napis w języku angielskim: „XXXI, Congress Apimondia, Warsaw, Poland ApiEXPO 1987”. Na rewersie medalu jest logo Kongresu oraz wizerunek ziemskiego globu, poprzecinany siatką południków i równoleżników, na których jak na sieci rozpięta jest pszczoła. Projekt symbolizuje międzynarodowy charakter Kongresu, a także rolę pszczół w przyrody i gospodarce światowej. Medal niesygnowany, średnica – 70 mm; tombak srebrzony oksydowany. 

Fot. 2. Medal z XXXI Kongresu Apimondii w Polsce (1987) projektu Stanisławy Wątróbskiej-Frindt

Inna wersja medalu tej samej artystki, przeznaczona dla odbiorców zagranicznych, przedstawia na awersie wizerunek ks. Jana Dzierżona (fot. 2). W otoku napis w języku angielskim: „XXXI International Agricultural Congress Apimondia Warsaw, Poland 1987”, a w pasku otaczającym głowę uczonego: „Ks. Dr Jan Dzierżon 1811–1906, Founder of modern Apiculture” [Ks. dr Jan Dzierżon 1811–1906. Twórca pszczelarstwa nowoczesnego]. Rewers medalu jest taki sam jak na wersji opisanej wcześniej. Medal emitowany w Mennicy Państwowej ma na rewersie znak mennicy, a na awersie sygnowany jest monogramem splecionych liter projektantki – „SW”. Średnica – 70 mm, tombak srebrzony i oksydowany. 

Identyczny medal, Stanisławy Wątróbskiej-Frindt, wyemitowano także z napisem w języku polskim: „XXXI Międzynarodowy Kongres Pszczelarski, Warszawa, Polska 1987/„Ks. dr Jan Dzierżon 1811–1906. Twórca nowoczesnego pszczelarstwa”. Na awersie sygnowany jest monogramem splecionych liter – „SW”, na rewersie – znakiem Mennicy Państwowej, gdzie go emitowano. Średnica – 70 mm, tombak patynowany. Wielkość emisji – 250 sztuk. 

Fot. 3. Medal z masy imitującej węgiel zaprojektowany z okazji XXXI Międzynarodowego
Kongresu Pszczelarskiego Apimondia Katowice (1987)

Fot. 4. Medal projektu Stanisławy Wątróbskiej- -Frindt emitowany przez Polski Związek
Filatelistów z okazji Międzynarodowej Wystawy Filatelistycznej (1987) „Apimondia”

Stanisława Wątróbska-Frindt (1934–1994) należy do grupy najwybitniejszych polskich medalierów. Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie studiowała pod okiem znanych polskich artystów, m.in. prof. prof. M. Wnuka, J. Aumillera, Z. Demkowskiej. Jako główny plastyk medalier Mennicy Państwowej skupiała się na projektowaniu i wykonywaniu monet i medali. Jest autorką kilku monet wprowadzonych do obiegu. Inspirowała ją tematyka gospodarcza, rolnicza, społeczna, ale wykonywała też projekty związane z jubileuszami, wydarzeniami historycznymi, sławnymi postaciami. 

Kolejny medal związany z Apimondią (fot. 3) jest przykładem nowoczesnej sztuki medalierskiej, która wychodzi poza tradycyjne ramy płaskich metalowych krążków lanych z metalu lub w nim bitych. Jako materiał medalierski wykorzystano masę imitującą węgiel, który mocno kojarzy się ze Śląskiem i Katowicami. Po prawej stronie napisu – widzimy pszczołę zbierającą nektar z kwiatu. Medal jest jednostronny, niesygnowany, rozmiaru 118 × 129 mm. 

Za emisją wielu medali zaprojektowanych z okazji ważnych wydarzeń odbywających się w Polsce stoi Polski Związek Filatelistów. Większość z nich to projekty bardzo ciekawe pod względem artystycznym, stworzone przez zdolnych artystów. Nie jest zatem przypadkiem, że projekt medalu upamiętniającego Kongres Apimondii (fot. 4) zlecono Stanisławie Wątróbskiej-Frindt. Na powierzchni o fakturze plastra pszczelego, w centralnym miejscu projektu widzimy liczbę „87”. Na cyfrze „8”, stylizowanej na kształt dwóch przylegających do siebie komórek pszczelich, znajduje się pszczoła. Napis: „Apimondia, Warszawa, Międzynarodowa Wystawa Filatelistyczna”. Rewers jest taki sam jak awers medalu z XXXI Kongresu Apimondii w Polsce (fot. 1). Średnica 70 mm, niesygnowany, wielkość emisji – 250 sztuk. Wersje: tombak srebrzony oksydowany i tombak patynowany. 

Fot. 5 Plakieta z okazji IX Ogólnopolskich
Dni Pszczelarza w Legnicy (1991);
autor projektu nieznany

Targi ApiEXPO, towarzyszące każdemu Kongresowi Apimondii, gromadzą setki wystawców, wśród nich związki i organizacje pszczelarskie, prezentujące wyroby pszczelarskie, sprzęt, leki, matki pszczele itd. Najlepsi oraz zasłużeni dla pszczelarstwa wystawcy są honorowani medalami ApiEXPO – Światowymi Nagrodami Pszczelarstwa –(World Beekeeping Awards), przyznawanymi w trzech kategoriach: złoty, srebrny i brązowy. Wśród laureatów tych medali są także Polacy. (Żywię nadzieję, że nominaci pochwalą się nimi przed czytelnikami „Pszczelarstwa”). 

Na szczeblu krajowym najważniejszym wydarzeniem pszczelarskim są Ogólnopolskie Dni Pszczelarza, zwane również dożynkami pszczelarskimi. Odbywają się co roku, za każdym razem w innym mieście. Program imprezy obejmujący odczyty, seminaria naukowe, wystawę sprzętu i produktów pszczelarskich prezentowanych przez wystawców krajowych i zagranicznych, kiermasze, festyny, wycieczki, przyciąga nie tylko pszczelarzy z kraju, ale też gości zagranicznych. Niektórzy gospodarze upamiętniają obchody dziełami sztuki medalierskiej (fot. 5 i 6). „Kto miód pije ten długo żyje” – brzmi motto IX Ogólnopolskich Dni Pszczelarza w Legnicy (1991). Plakieta, która przedstawia pszczołę na plastrze miodu, jest jednostronna, wybita w blasze miedzianej, rozmiaru 52 × 82 mm, niesygnowana. 

W 1995 roku gospodarzem XIII Ogólnopolskich Dni Pszczelarza, które odbyły się w Gdyni, był Wojewódzki Związek Pszczelarzy w Gdańsku. Dla ich upamiętnienia w Mennicy Warszawskiej wybity został medal projektu Roussany Nowakowskiej, który jest przykładem kunsztu artystki. Awers przedstawia pszczołę siedzącą na herbie Gdyni na tle plastra miodu i panoramy miasta. Przy krawędzi napis: „Ogólnopolskie Dni Pszczelarza Gdynia 22–24 IX 1995”. Pod panoramą miasta napis: „WZP Gdańsk”, emitenta medalu.  Na rewersie widzimy pszczoły w locie, wokół stylizowanej tarczy róży wiatrów, z oznaczeniem poszczególnych stron świata. Na awersie sygnatura: monogram projektantki „NR”. Medal emitowany był w trzech kategoriach: tombak złocony, srebrzony i patynowany. Średnica – 70 mm, wielkość emisji: tombak patynowany –100 szt., tombak srebrzony – 100 szt. 

Fot. 6. Medal Wojewódzkiego Związku Pszczelarzy w Gdańsku  wybity z okazji Ogólnopolskich Dni Pszczelarza w Gdyni (1995) projektu Roussany Nowakowskiej

Roussana Nowakowska, artystka urodzona w roku 1959, w Bułgarii, jest absolwentką Akademii Narodowej w Sofii oraz malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Jej dziełem są m.in. medale poświęcone polskim postaciom historycznym (W. Witosowi, S. Mikołajczykowi, A. Fieldorfowi, B. Piłsudskiemu, B. Prusowi i wielu innym), a także wydarzeniom historycznym. Jest także laureatką prestiżowej nagrody przyznawanej w ramach Międzynarodowego Konkursu Numizmatycznego Vicenza Numismatica na najpiękniejszą monetę świata. 

 

„Pszczelarstwo” - wiedza i doświadczenie.
Zrób z tego pożytek!

 ZAMÓW PRENUMERATĘ