Sprzedaż bezpośrednia produktów pszczelich szansą dla pszczelarzy (?) (6/2011)

Piotr Michalik

W dzisiejszych realiach gospodarczych ważny jest każdy dodatkowy dochód, który możemy uzyskać z pasieki. Jednym z takich dochodów może być sprzedaż produktów rolniczych wytwarzanych w pasiece bezpośrednio konsumentowi, tzw. sprzedaż bezpośrednia lub sprzedaż marginalna lokalna i ograniczona (MOL), którą określa dokument - rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 czerwca 2010 roku w sprawie szczegółowych warunków uznania działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej (Dz.U. Nr 113, poz. 753). Działalność można uznać za marginalną, lokalną i ograniczoną, jeżeli zakład prowadzi sprzedaż określonych produktów pochodzenia zwierzęcego konsumentowi końcowemu oraz dostawy tych produktów do innych zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (np. sklepów detalicznych, restauracji czy stołówek).

Prowadzenie dostaw w przypadku tego rodzaju działalności ma charakter obowiązujący. W artykule zajmę się sprzedażą bezpośrednią - najczęściej spotykaną. Sprzedaż bezpośrednia według przepisów może odbywać się w różnej formie i być prowadzona bezpośrednio w gospodarstwie-pasiece. Bardzo często pasieki przydomowe mają też rolnicy. Kupujący ma możliwość zbioru bezpośrednio z pola, odbierania produktów z gospodarstwa lub zakupu w punkcie sprzedaży w gospodarstwie lub poza gospodarstwem, np. na targowiskach, kiermaszach lub przy drodze. Dostawa może być kierowana bezpośrednio do konsumenta.

Rolnik albo pszczelarz chcący zgodnie z prawem sprzedawać tylko produkty wytworzone w swoim gospodarstwie (co jest bardzo ważne), powinien zapoznać się z ustawami i rozporządzeniami regulującymi tego typu działalność. Pierwsze z nich to rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 roku w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej (Dz.U. Nr 5, poz. 38 z 2007 r.). Rozporządzenie to określa:

  • wymagania weterynaryjne, jakie powinny być spełnione przy produkcji i przez produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej;
  • wielkość, zakres i obszar produkcji tych produktów;
  • wymagania weterynaryjne dla miejsc prowadzenia sprzedaży bezpośredniej.

Rozporządzenie reguluje bardzo dokładnie kwestie produkcji i wprowadzania na lokalny rynek krajowy świeżych i nieprzetworzonych produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych dla konsumentów końcowych. Wśród takich produktów wymienić można np. surowe mleko i śmietanę, tuszki drobiowe i tuszki zajęczaków (królików, nutrii), a także produkty pochodzenia pszczelego.

Produkty te mogą być sprzedawane w ramach tzw. „sprzedaży bezpośredniej” w gospodarstwach rolnych, na targowiskach, ze środków transportu oraz bezpośrednio do zakładów prowadzących handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (sklepy, restauracje, zakłady prowadzące catering).

Podstawowymi warunkami prowadzenia sprzedaży bezpośredniej jest:

  • zarejestrowanie działalności u powiatowego lekarza weterynarii - właściwego ze względu na planowane miejsce prowadzenia działalności oraz
  • spełnienie wymagań obowiązujących przy produkcji i sprzedaży (określonych w ww. rozporządzeniu).

W ramach sprzedaży bezpośredniej pszczelarz może sprzedawać produkty pszczele nieprzetworzone (miód, pyłek pszczeli, pierzgę, mleczko pszczele) pozyskane z pasiek będących w jego (= producenta) posiadaniu. Może je sprzedawać konsumentowi końcowemu w miejscach prowadzenia sprzedaży na terenie gospodarstw rolnych, targowiskach lub zakładom prowadzącym handel detaliczny z przeznaczeniem dla konsumenta końcowego (po opakowaniu w opakowania jednostkowe). Sprzedaż bezpośrednia może być prowadzona na obszarze województwa, w którym prowadzona jest produkcja lub na obszarze sąsiadującym z tym województwem.

Jeżeli pszczelarz zamierza prowadzić sprzedaż produktów pochodzących z własnego gospodarstwa na obszarze innego powiatu, niż powiat, na którego obszarze prowadzona jest produkcja, powinien poinformować o tym powiatowego lekarza weterynarii z powiatu, w którym ma zamiar sprzedawać swoje produkty (w terminie 7 dni przed dniem rozpoczęcia tej sprzedaży).

Sprzedaży bezpośredniej produktów pochodzenia zwierzęcego można dokonywać ze specjalistycznych środków transportu. W przypadku sprzedaży jednocześnie więcej niż jednego rodzaju produktów muszą być one od siebie rozdzielone.

Aby zapobiec zagrożeniu bezpieczeństwa zdrowotnego żywności na etapie produkcji podstawowej, sprzedający musi przestrzegać Dobrej Praktyki Rolniczej (GAP) i Dobrej Praktyki Hodowlanej (GFP), a przy prowadzeniu sprzedaży bezpośredniej zachować podstawowe zasady higieny odnośnie do miejsca sprzedaży, jego wyposażenia oraz postępowania z surowcem.

Ustawa reguluje wymagane warunki pomieszczenia, w których produkuje się lub sprzedaje produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej. Pomieszczenia powinny być wyposażone:

  • w sprzęt i urządzenia zapewniające ochronę przed gromadzeniem się zanieczyszczeń,
  • w wentylację wykluczającą powstawanie skroplin na ścianach i sufitach,
  • w naturalne lub sztuczne oświetlenie niepowodujące zmiany barw produktów,
  • w bieżącą ciepłą i zimną wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi w ilości wystarczającej do celów produkcyjnych i sanitarnych, a lód używany do produkcji lub przechowywania produktów powinien być pozyskany wyłącznie z takiej wody,
  • w zabezpieczenia przed dostępem zwierząt: owadów, ptaków i gryzoni,
  • ściany, posadzki, sufity, drzwi i okna powinny być w dobrym stanie technicznym oraz łatwe do czyszczenia i dezynfekcji; okna i drzwi powinny być szczelne.

W pomieszczeniach powinna być możliwość zmiany odzieży własnej na odzież roboczą lub ochronną, zmiany obuwia oraz oddzielnego przechowywania własnej odzieży.

W miejscach prowadzenia sprzedaży bezpośredniej należy zapewnić:

  • oddzielne miejsce na sprzęt i środki do czyszczenia i dezynfekcji;
  • co najmniej jedną umywalkę przeznaczoną do mycia rąk, z ciepłą i zimną wodą, zaopatrzoną w środki do mycia rąk i ich higienicznego suszenia;
  • toaletę spłukiwaną wodą, z drzwiami wejściowymi nieotwierającymi się bezpośrednio do pomieszczenia, w którym znajdują się produkty pochodzenia zwierzęcego i wyposażoną w naturalną lub mechaniczną wentylację.

Należy pamiętać, aby stanowiska do mycia i przygotowania produktów do sprzedaży znajdowały się w miejscu wydzielonym i oddalonym od umywalek do mycia rąk.

Instalacje, urządzenia i sprzęt mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego powinny być:

  • wykonane z materiałów wykluczających możliwość zanieczyszczenia tych produktów,
  • utrzymywane w dobrym stanie technicznym.

Czyszczenie i dezynfekcja instalacji, urządzeń oraz sprzętu (w tym opakowań) wielokrotnego użytku mających kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego musi być prowadzona z użyciem środków niewpływających negatywnie na produkt w wyniku kontaktu z wyczyszczoną lub zdezynfekowaną powierzchnią.

Dezynfekcję drobnego sprzętu (w tym noży) przeprowadza się w wodzie w temperaturze nie niższej niż 82°C lub przy użyciu innej metody zapewniającej równoważny skutek. Czyszczenie i dezynfekcję instalacji, urządzeń oraz sprzętu (w tym opakowań wielokrotnego użytku oraz pojemników lub kontenerów) przeprowadza się po zakończeniu cyklu produkcyjnego lub w zależności od potrzeb.

Osoby mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego powinny przy wykonywaniu czynności związanych ze sprzedażą bezpośrednią:

  • przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży, myć ręce przed przystąpieniem do obróbki żywności;
  • posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, wydane na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach;
  • używać czystej, w jasnym kolorze odzieży roboczej, nakrycia głowy zasłaniającego włosy oraz obuwia roboczego.

Pakowanie w miejscu sprzedaży produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej powinno odbywać się zawsze w obecności kupującego (z wyłączeniem tuszek drobiowych, zajęczaków oraz produktów pszczelich, jeżeli zostały opakowane w opakowania jednostkowe w miejscu produkcji).

Materiały opakowaniowe przechowuje się w oddzielnych pomieszczeniach lub w wydzielonych miejscach, w zamknięciu albo w zamykanych pojemnikach. Na opakowaniach zbiorczych lub transportowych produktów przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej poza terenem gospodarstwa rolnego lub miejscem przyległym do miejsca produkcji umieszcza się imię i nazwisko albo nazwę producenta oraz adres miejsca prowadzenia działalności.

Rolnik prowadzący taką sprzedaż bezpośrednią musi zapewnić odpowiednie warunki do przechowywania i usuwania odpadów stałych i płynnych zgodnie z zasadami higieny oraz przepisami o odpadach. Rolnicy lub pszczelarze - zamierzający prowadzić działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej - powinni powiadomić właściwego (ze względu na miejsce planowanej produkcji) powiatowego lekarza weterynarii o zakresie i wielkości produkcji oraz rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego, które mają być sprzedawane w gospodarstwie. Powinni to uczynić co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia prowadzenia tej działalności.

Za prowadzenie sprzedaży bezpośredniej bez zarejestrowania prawodawca uwzględnił kary. Zgodnie z art. 27 ustawy o produktach pochodzenia zwierzęcego Dz.U. Nr 171, poz. 1225 z 2006 r., z późniejszymi zmianami.

  • Kary pieniężne wymierza w drodze decyzji administracyjnej powiatowy lekarz weterynarii.
  • Decyzja o wymierzeniu kary pieniężnej podlega natychmiastowemu wykonaniu.
  • Termin zapłaty kary pieniężnej wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

Wysokość kar według rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 maja 2010 roku w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenie przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. Nr 93, poz. 600) wynoszą: - od 200 zł do 5000 zł - za prowadzenie produkcji w zakładzie:

  • który podlega rejestracji zgodnie z art. 4 ust. 1 lit. b rozporządzenia nr 853/2004, bez uzyskania wpisu do rejestru zakładów, lub
  • w którym jest prowadzona działalność:
    • marginalna, lokalna i ograniczona, bez uzyskania wpisu do rejestru zakładów, lub
    • w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej, bez uzyskania wpisu do rejestru zakładów.

Sprzedaż bezpośrednia regulowana jest przez przepisy zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 roku (Dz.U. Nr 80, poz. 350 z 1991 r.) i ostatnio wprowadzoną aktualizacją (Dz.U. Nr 219, poz. 1442 z 2010 r.).

Rozdział 3. Zwolnienia przedmiotowe:

71) dochody ze sprzedaży produktów roślinnych i zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy lub hodowli, niestanowiących działów specjalnych produkcji rolnej, (przypomnę, że pasieki powyżej 80 rodzin należą do działów specjalnych) przerobionych sposobem przemysłowym, jeżeli przerób polega na kiszeniu produktów roślinnych lub przetwórstwie mleka albo na uboju zwierząt rzeźnych i obróbce poubojowej tych zwierząt, w tym również na rozbiorze, podziale i klasyfikacji mięsa.

Ustawa o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2004 r. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.) zwalnia się od podatku:

art. 43 pkt 3:

  • dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego.

Wszystkim zainteresowanym przypominam o fakturze VAT RR, która może ułatwić pszczelarzowi sprzedaż swoich produktów do sklepu, a jednocześnie ochronić właściciela sklepu przed posądzeniem przez Urząd Skarbowy o sprzedaż towaru niezarejestrowanego.

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług czynny podatnik VAT nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego (a więc także od pszczelarza) może wystawić fakturę VAT RR. Nabywający (będący czynnym podatnikiem VAT) kupując towar od takiego rolnika wystawia za sprzedawcę fakturę oznaczoną VAT RR, która dokumentuje nabycie tych produktów. Fakturę VAT RR należy wystawiać w dwóch egzemplarzach, oryginał faktury przekazywany jest dostawcy. Faktura VAT RR powinna być uzupełniona oświadczeniem rolnika/pszczelarza. Oświadczenie powinno być napisane według następującego wzoru: „Oświadczam, że jestem rolnikiem ryczałtowym zwolnionym od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług”. Oświadczenie sporządzone w dwóch egzemplarzach powinno zawierać: imiona i nazwiska dostawcy i nabywcy, ich adresy, NIP, PESEL, numery dowodów osobistych, datę i nazwę organu wydającego oraz datę zawarcia i określenie przedmiotu umowy, datę sporządzenia tego dokumentu oraz czytelny podpis składającego oświadczenie.

Dr inż. Piotr Michalik

Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Oddział w Płocku

„Pszczelarstwo” - wiedza i doświadczenie.
Zrób z tego pożytek!

 ZAMÓW PRENUMERATĘ