Zwalczanie warrozy kwasem mrówkowym (4/2004)

Benedikt Polaczek

Jak dzisiaj prowadzić pasiekę

Od czasu pojawienia się pasożytów Varroa destructor zmienił się sposób prowadzenie pasiek. Dawny wolny jesienny okres wypełniony został licznymi pracami związanymi z walką z tym groźnym pasożytem. Zabiegi te zostały dodatkowo utrudnione ubocznymi skutkami używania leków. Jeszcze przed 10 laty w Berlinie wystarczał jeden późnojesienny zabieg zwalczania pasożytów. W czasie tych zabiegów czasami spadało na dno ula około 5-7 tysięcy pasożytów. Mimo tak dużej liczby, rodziny dobrze zimowały. Dzisiaj 3000 roztoczy jest już liczbą krytyczną. Jak więc należy prowadzić pasiekę? Odpowiedzi na to pytanie szukają od lat naukowcy i praktycy. Mój roczny plan pracy przedstawia się następująco:

  • KWIECIEŃ - CZERWIEC: usuwanie zasklepionego czerwiu trutowego z ramki pracy;
  • MAJ - CZERWIEC: tworzenie odkładów (dzielenie rodzin i roztoczy) i zwalczanie w nich pasożytów;
  • LIPIEC - SIERPIEŃ: po ostatnim odwirowaniu miodu zastosowanie kwasu mrówkowego przy użyciu dozownika-parownika;
  • KONIEC WRZEŚNIA - PAŹDZIERNIK: drugie zwalczanie Varroa przy użyciu stojącego dozownika-wykraplacza - łączenie starych rodzin z odkładami;
  • LISTOPAD: dodatkowe zwalczanie roztoczy innymi środkami, np. Perizinem, ale tylko w koniecznych przypadkach, gdy na przykład wygryzające się pszczoły są kalekie.

 

Kwiecień - czerwiec

Po przezimowaniu i rozwoju wiosennym rodziny otrzymują ramkę pracy. Silnym rodzinom pustą ramkę wstawia się jako ostatnią w gnieździe. Słabszym rodzinom wstawia się ramkę z plastrem trutowym za ramką okrywającą czerw, co spowoduje szybszy rozwój rodzin pszczelich.

W tym okresie w silnych rodzinach pszczelich należy przeprowadzać cotygodniową kontrolę. Tydzień po włożeniu ramki pracy, wybudowaniu plastra i złożeniu jaj przez matkę ramka zostaje przeniesiona do nadstawki, gdzie nadal służy jako plaster pułapka. Do gniazda wstawia się następną pustą ramkę pracy. We wszystkich rodzinach pszczelich w tym okresie są po dwie ramki pracy: jedna w gnieździe, druga w nadstawce jako pułapka. W czasie następnej kontroli zasklepiony czerw trutowy w nadstawce trzeba usunąć. Z gniazda zaś przenosi się do miodni ramkę pracy z otwartym czerwiem trutowym. W jej miejsce zaś włożona zostaje nowa pusta ramka pracy. Taką walkę z roztoczami prowadzi się aż do momentu zaprzestania budowy ramki pracy.

 

 

Maj - czerwiec

Począwszy od maja należy wykonywać odkłady z dobrze rozwiniętych rodzin, szczególnie gdy wchodzą one w nastrój rojowy. Odkłady pomnażają rodziny i odmładzają pogłowie pasieki. Umożliwiają także wczesną walkę z pasożytami i zapobiegają rójce. Odkłady robi się w następujący sposób. Do pustego korpusu wkłada się 1 plaster z pyłkiem, 2 plastry z pokarmem i 3 plastry z zasklepionym czerwiem pszczelim i dużą liczbą obsiadających je pszczół. Jeszcze dodatkowo zmiata się do odkładu młode pszczoły z 3 plastrów z młodym czerwiem. Odkład wykonać można z matką lub bez niej. Jeśli odkład wykonany jest bez matki, dobrze jest włożyć między ramki matecznik, tuż przed wygryzieniem się młodej matki. Do odkładu włożyć należy jasne, najlepiej świeżo odwirowane plastry.

W następnych 2 tygodniach wygryzają się młode robotnice. Z trzech plastrów z zasklepionym czerwiem wygryzą się pszczoły, które zajmą około 6 plastrów. Tak wykonane odkłady poszerzyć należy już po około 2-3 tygodniach. Jeżeli brakuje naturalnego pożytku, odkładom należy podać pokarm. W odkładach można zwalczać Varroa kwasem mrówkowym. Należy pamiętać, że tylko wcześnie wykonane odkłady osiągają siłę gwarantującą dobre przezimowanie.

Lipiec - sierpień

Po wyjęciu i odwirowaniu ostatniego miodu rodziny otrzymują na dwa dni własne plastry do wyczyszczenia z resztek miodu. Tak wyczyszczone, suche plastry lepiej się przechowują. Łatwiej jest je przeglądać. Po wyjęciu pustych plastrów wszystkie rodziny z tego samego pasieczyska otrzymują 60% kwas mrówkowy w dozowniku-parowniku, który umożliwia długotrwałe parowanie kwasu mrówkowego. Rodziny w jednym korpusie otrzymują 100 g kwasu mrówkowego, w dwóch - 180 ml kwasu. Następnego dnia należy sprawdzić, ile kwasu wyparowało w ciągu doby. Optymalna ilość musi wynosić 10 ml/korpus. W tym okresie wszystkie rodziny należy podkarmić.

Wstępne zwalczanie warrozy ma na celu oczyszczenie rozwijających się pszczół zimowych w komórkach plastra oraz zabicie pasożytów na dorosłych pszczołach. Tylko zdrowe, nieskaleczone pszczoły zapewniają dobre przezimowanie rodzin, a kwas mrówkowy jest jedynym akarycydem zabijającym roztocze nawet w zasklepionym czerwiu.

Koniec września - październik

Pod koniec września lub w październiku w zależności od pogody matki zaprzestają składania jaj. Aby zastosować akarycydy (np. Perizin), należy czekać do momentu wygryzienia się ostatniego czerwiu. Ostatnie nasze doświadczenia wykazały, że również skutecznie w tak późnym terminie można pasożyty zwalczać kwasem mrówkowym w dozowniku-wykraplaczu umocowanym w pustej ramce.

We wrześniu należy połączyć słabe rodziny; wszystkie rodziny muszą być silne i oczyszczone z pasożytów, aby dobrze przezimowały. Najlepsze wyniki uzyskuje się przez łączenie nowych rodzin (odkładów) ze starymi rodzinami matecznymi. Przed połączeniem dwóch takich rodzin należy usunąć starą matkę. Łączone pszczoły obu rodzin muszą mieć pełne wole pokarmu, a dodawane pszczoły można dodatkowo oczyścić z pasożytów. Tak połączone rodziny dobrze zimują, a wiosną wspaniale się rozwijają. Silne rodziny z nieuszkodzonymi pszczołami mogą wykorzystać w pełni pierwszy pożytek. Łączenie rodzin zapewnia również miejsce dla odkładów w przyszłym roku, a tym samym wczesną walkę z roztoczami.

Dr Benedikt Polaczek

Wolny Uniwersytet Berliński

„Pszczelarstwo” - wiedza i doświadczenie.
Zrób z tego pożytek!

 ZAMÓW PRENUMERATĘ