Od redakcji
Szanowni Czytelnicy,
wiosnę powitamy fragmentem wiersza Haliny Szayerowej. Zatrzymajmy się na chwilę, aby dostrzec wokół nas to wszystko, co często nam umyka:
A wiosna już jest –
W drzew pąkach
W śpiewie drozda
I skowronka
W kroplach deszczu,
W słońca lśnieniu,
W listku co się zazielenił
W srebrnych baziach,
W trawce wątłej,
W lecącej nad łąką łątce,
W wietrze goniącym obłoki,
W białych firankach okien.
Wiosna – z ptaków przylotem...
Forsycje kwitnące złotem,
Fiołki na rogach ulic,
Żebyście wiosnę poczuli!...
Świat pobłękitniał,
Dzień dłuższy.
Wiosna!
Gdzie się nie ruszysz!...
Życzymy również, aby w takim wiosennym nastroju upłynęły Państwu Święta Wielkanocne – by były radosne i pełne dobrych przeżyć, towarzyszących tajemnicy Odrodzenia…
W kwietniowym wydaniu:
- Kwiecień w pasiece
Marek Podlewski
Kwiecień jest w pasiece miesiącem przełomu. To właśnie wtedy następuje wymiana pszczół. Zimowe pokolenie przeżyło prawie pół roku i po wychowaniu młodego wiosennego czerwiu zostaje nim zastąpione. Po raz pierwszy po zimowli widzimy przewagę młodych robotnic. - Łączenie pszczół i rodzin pszczelich
dr hab. Krzysztof Olszewski prof. UP w Lublinie
Współcześnie, zwłaszcza w pasiekach zawodowych i półzawodowych, cenna stała się umiejętność łączenia pszczół i rodzin pszczelich. Często jest to czynność nieodzowna, szczególnie w pasiekach wykorzystujących pożytki późne: wrzosowy, nawłociowy i spadziowy. - Węza własnego wyrobu
Igor Pawłyk
Jeśli uznamy, że rodzina pszczela to superorganizm, którego komórkami są pszczoły w różnym wieku, to rolę, jaką u ssaków odgrywa układ kostny, u pszczół pełnią gniazdo i plastry. Jak twierdzi Jürgen Tautz gniazdo jest integralną częścią większej całości i podlega tym samym prawom ewolucji co „składnik pszczeli”. Słowa znanego niemieckiego badacza pszczół przywołałem, aby podkreślić rolę, jaką w superorganizmie rodziny pszczelej spełniają plastry woskowe. - Wirusy pszczoły miodnej (5): ograniczanie rozwoju zakażeń
dr hab. Krystyna Pohorecka prof. PIWet-PIB, dr hab. Zbigniew Lipiński
Z punktu widzenia zwalczania zakażeń wirusowych w rodzinach pszczelich, wymierny skutek mogą przynieść działania mające na celu redukcję możliwości rozprzestrzeniania się wirusów oraz ograniczanie sytuacji sprzyjających przekształcaniu się infekcji utajonych (latentnych) w jawne. Hamowanie rozwoju zakażeń wirusowych w organizmie pszczół poprzez blokadę namnażania się wirusów (leczenie) jest w fazie eksperymentalnej. - Produkty pszczele w sprzedaży bezpośredniej
Marzena Furmanek
Utrzymywanie rodzin pszczelich w celu wprowadzania na rynek pszczół lub pozyskanych od nich produktów to działalność nadzorowana. Jedną z form dostarczania na rynek produktów pszczelich jest sprzedaż bezpośrednia. - Klony rodzime
Marek Pogorzelec
Klon (Acer L.) to rodzaj obejmujący ok. 150 gatunków drzew i wysokich krzewów, które są owadopylne. Ma wiele podobieństw do lipy, zarówno pod względem zakresu występowania (półkula północna), ekologii (wartościowa domieszka w zbiorowiskach leśnych wielu typów), jak i znaczenia gospodarczego. W Polsce rosną trzy gatunki klonu. - Dendroflora pożytkowa
Sławomir Skórka
W czasach monokultur roślin użytkowych oraz postępującej degradacji naturalnych łąk i nieużytków dostęp do różnorodnej bazy pokarmowej może zapewnić pszczołom dendroflora. Oto kolejna lista drzew i krzewów, którym towarzyszą intensywne obloty pszczół. - Izolator Chmary: szansa na zdrowe pszczoły (1)
Karolina Howis, dr inż. Maciej Howis
Decyzja o zastosowaniu w pasiece izolatora dr. Petra Chmary była i wyzwaniem, i koniecznością. Stanęliśmy wobec alternatywy: prowadzenie pasieki czy posiadanie kilku rodzin wyłącznie na własne potrzeby. Oto nasze wnioski z czterech lat stosowania izolatora. - Produkty pszczele w żywieniu zwierząt gospodarskich i laboratoryjnych
Maciej S. Bryś
Naukowcy wciąż poszukują nowych źródeł żywności funkcjonalnej, o działaniu kompleksowym, służącej poprawie jakości produktów zwierzęcych, a także zdrowia zwierząt gospodarskich. Oto wnioski, do jakich prowadzi wykorzystanie produktów pszczelich w karmieniu zwierząt. - A może miodomat?
dr Artur Kania
Czy w automatach z produktami spożywczymi będzie można kupić również miód? Tak, jeśli tylko znajdzie się producent miodu, który zdecyduje się przystosować takie urządzenie do dystrybucji opakowań z pszczelimi produktami. - Moja dennica
Stanisław Nizioł
Czyszczenie dennicy to praca ciężka fizycznie i czasochłonna. Praktycznie oznacza rozebranie całego gniazda. Uważam, że wszystkiemu winna jest konstrukcja dennicy, której większość pszczelarzy używa do tej pory. Z tego powodu opracowałem nowy, uniwersalny projekt. - Przegląd badań naukowych
Przygotował: Jakub Jaroński
Streszczenia czterech artykułów naukowych:
Wskaźniki i czynniki wpływające na globalne rozmieszczenie różnorodności pszczół.
Dezinformacja w handlu miodem w Internecie: pszczelarze przyczyniają się do rozprzestrzeniania roślin inwazyjnych.
Zmodyfikowane bakterie symbiotyczne wspomagają odporność pszczół miodnych i ograniczają patogeny.
Pszczoły wschodnie (Apis cerana) wykorzystują odchody zwierząt jako narzędzie do obrony przed szerszeniami azjatyckimi (Vespa soror.) - Cztery dekady zmagań pszczelarzy z dręczem pszczelim (1)
dr Maciej Winiarski
Pierwsze ognisko dręcza pszczelego wykryto w Polsce w 1980 r., a już jesienią 1985 r. roztocz opanował pasieki w całym kraju i do tej pory jest największym wrogiem pszczół. Chciałbym podzielić się własnymi doświadczeniami oraz refleksjami na marginesie czterech dekad walki z Varroa destructor. - Prof. dr hab. Kazimiera Szklanowska
Dnia 22 grudnia 2020, w wieku 90 lat, odeszła od nas na zawsze Pani prof. dr hab. Kazimiera Szklanowska, specjalistka w zakresie botaniki pszczelarskiej, długoletni dydaktyk i wychowawca młodzieży akademickiej. - Hetmanki-zgadywanki
Jadwiga Barbara Caban
Zapraszamy do zabawy. Przedstawiamy cztery zagadki, przygotowane przez pszczelarkę, Jadwigę Barbarę Caban. Pierwszy Czytelnik, który odgadnie wszystkie odpowiedzi i prześle je mailowo na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. otrzyma bezpłatną prenumeratę pisma na dowolny kwartał. Odpowiedzi w numerze 5/2021.
Na okładce: fotografia - Onkel Ramirez/PIXABAY
BARWA OZNAKOWANIA MATEK PSZCZELICH
W 2021 roku matki pszczele znakujemy kolorem białym.
fot.: Franz Schmid / PIXABAY
Dendoflora pożytkowa (2)
W czasach monokultur roślin użytkowych oraz degradacji naturalnych łąk i nieużytków dostęp do różnorodnej bazy pokarmowej może zapewnić pszczołom dendroflora. Oto kolejna lista drzew i krzewów, którym towarzyszą intensywne obloty pszczół.
Moja dennica
Na przedwiośniu jedną z czynności w pasiece jest czyszczenie dennic, co do tej pory oznaczało konieczność rozbierania całego gniazda. Wszystkiemu winna była niedoskonała konstrukcja dennicy. Z tego powodu opracowałem nowy, uniwersalny projekt. Swoimi doświadczeniami chciałabym się podzielić z Czytelnikami „Pszczelarstwa”.
Czyszczenie dennicy to praca cięż ka fizycznie i czasochłonna, dla tego też starą konstrukcję postanowiłem zmodernizować. Teraz praca stała się lżejsza i przyjemniejsza. Co ważne: czyszczenie „mojej” dennicy nie powoduje wyziębienia gniazda. Ciepło, tak bardzo potrzebne pszczołom na przedwiośniu, zostaje wewnątrz ula. Na czym polega ta modyfikacja?
Profesor dr hab. Kazimiera Szklanowska
Pani Profesor całe swoje życie związana była z Lublinem, gdzie ukończyła studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UMCS. Pracę zawodową rozpoczęła w Akademii Rolniczej (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy), uzyskując tam kolejne stopnie, w tym tytuł naukowy profesora nauk przyrodniczych (1985). Jej mistrzem naukowym była Profesor Zofia Demianowicz. W latach aktywności zawodowej ściśle współpracowała z ISiK w Skierniewicach i w Puławach, w szczególności z Panem Profesorem Bolesławem Jabłońskim. Współpracę tę bardzo sobie ceniła, co wielokrotnie podkreślała.
Waleczne pszczoły
O gęsiach kapitolińskich, które ocaliły Rzym wiemy z podręczników historii. Obudzone pewnej nocy przez skradających się Galów, głośnym gęganiem poderwały na nogi śpiących mieszkańców miasta. Ci stanęli do walki i odparli atak nieprzyjaciół. Ale lista zwierząt, które dały się poznać w roli sprzymierzeńców człowieka w walce obronnej jest znacznie dłuższa. Poczytne miejsce zajmują na niej pszczoły. Przekonanie, że żądlą tylko ludzi złych jest dyskusyjne. Ale to, że żądlą nieostrożnych jest faktem.
Wykaz aktów prawnych regulujących jakość handlową artykułów rolno-spożywczych, w tym miodu:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004.
- Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.
- Dyrektywa Rady 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu.
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r., w sprawie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu (z późniejszymi zmianami).
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej.
- Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych i Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2009 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących oznakowań towarów paczkowanych.
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie wzoru znaku graficznego zawierającego informację „Produkt polski” .
Hilary Rysiewicz
Pszczelarz z ukochanej Bobowej
O takich ludziach jak Hilary Rysiewicz mówi się, że są solą ziemi. Przez życie idą z podniesionym czołem, wierni własnym przekonaniom i prawdzie. Żyją dla świata. Dzieciństwo przypadło Hilaremu Rysiewiczowi na lata wojny. Po skończeniu Technikum Rolniczego w Nawojowej podjął naukę w Instytucie Kształcenia Nauczycieli Szkół Rolniczych. Wtedy też zaraził się miłością do pszczół. Ile miodu przez lata swego życia utoczył? Można się domyślać. Na pewno było tego sporo. Wiadomo, że pierwszy własny ul, pierwszą własną pszczelą rodziną, zasiedlił w 1952 roku, w wieku lat 22, a potem już poleciało… Bywało, że miał w pasiece ponad sto pni…
Polemika
Do zabrania głosu skłoniła mnie lektura artykułów zamieszczonych w nr. 11, 12/2020 „Pszczelarstwa”: Waga informacji o naszych pszczołach, a także Rok z Ulmonitorem.
Każdy sposób poszerzania wiedzy na temat warunków, w jakich przebiega życie w rodzinie pszczelej jest potrzebny, tym bardziej, jeśli jest to wiedza zdobywana w sposób bezinwazyjny. Najogólniej mówiąc zgadzam się z Panem Ryszardem Krzyśką w sprawie przebiegu zimowli oraz terminów przygotowania rodzin do zimowli. Moja wątpliwość dotyczy jedynie izolowania matek w okresie zimy. Jest to temat do dyskusji. Pozostawiam to na inną okazję, choć w ograniczonym zakresie do tego jeszcze powrócę.
Jednorożec
Od czasów średniowiecza Puszcza była własnością książąt mazowieckich. Lasów wówczas nie karczowano ani nie kolonizowano. Mogli z nich korzystać władcy i ich dwory. Do wyjątków należeli bartnicy, którzy, za pozwoleniem władców, osiedlali się w nich sezonowo. Pierwsi osadnicy, w tym dzięki wysiłkom królowej Bony, pojawili się na terenach wchodzących m.in. w skład dzisiejszej gminy Jednorożec w XV wieku. Przede wszystkim byli to ludzie zaprawieni do życia w trudnych puszczańskich warunkach, uparci i nieujarzmieni, słowem, nawykła do wolności ludność kurpiowska. Jej głównym zajęciem przez dalsze stulecia będą bartnictwo i łowiectwo (...)
Ryszard Olejniczak: hodowca pszczelich matek
Wiosną 2020 roku, w dniu 31 marca, odszedł od nas Ryszard Olejniczak, wybitny hodowca pszczół i znawca pszczelarstwa. Miał 81 lat. Pszczołami zajmował się od 16. roku życia, sukcesywnie powiększając własną pasiekę, która pod koniec lat 50. liczyła kilkadziesiąt uli.
Ryszard Olejniczak ukończył dwa fakultety: biologię i chemię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. W latach 70. zaczął inseminować matki pszczele, współpracując z prof. Zygmuntem Jasińskim. Wiele czasu poświęcił na tworzenie (...)
Profesor Marian Durda: lekarz i pszczelarz
Marian Durda ukończył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Lublinie w 1961 roku, a następnie, przeszedłszy wszystkie szczeble kariery naukowej, w 1989 roku został profesorem medycyny. Był lekarzem bardzo lubianym i wymagającym – nade wszystko jednak od siebie.
Przez wiele lat (1975–2011) pracował jako ordynator Oddziału Ftyzjopneumonologicznego Okręgowego Szpitala Kolejowego w Lublinie. Cechowały go koleżeńskość i opiekuńczość. Ciągle ciekawy otaczającego świata, stale zdobywał(...)
Mieczysław Janik
nauczyciel, spółdzielca, społecznik
To nazwisko znają niemal wszyscy pszczelarze w Polsce. Jedni kojarzą je z Pszczelą Wolą, inni z lubelskim Apisem. I w jednym, i drugim przypadku pamięć przywodzi nam na myśl ważne dokonania. To właśnie Mieczysław Janik stoi za sukcesami i marką zarówno jedynej w Polsce szkoły pszczelarskiej, jak i znanej na świecie Spółdzielni Pszczelarskiej Apis w Lublinie, produkującej miody pitne i pszczele.
Na skraju Puszczy Białej
W Polsce jest prawie 2,5 tys. gmin. Ale tylko 13 z nich ma herb z motywem pszczoły, ula czy innym, związanym z pszczelarstwem. Opowieść o symbolach pszczelarskich w herbach obywatelskich naszego kraju postanowiłem rozpocząć od herbu mazowieckiej gminy Rząśnik.
O symbolicznej otoczce pszczoły, a także symbolice miodu obszernie rozpisuje się w Słowniku symboli prof. Władysław Kopaliński, więc Czytelników zainteresowanych pogłębieniem wiedzy w tej dziedzinie odsyłam do jego książki.
Apiterapia. Leczenie miodem i innymi produktami pszczelimi
Książka Bogdana Kędzi i Elżbiety Hołdernej-Kędzi właściwie nie wymaga rekomendacji. To kompendium wiedzy na temat miodu i pszczelich produktów (a także leczenia tymi produktami) autorstwa wybitnych i uznanych znawców tematu.
Profesor dr hab. n. farm. Bogdan Kędzia jest częścią historii polskiego pszczelnictwa, pszczelarstwa i apiterapii; należał do jej wytrwałych, niezmordowanych propagatorów. W historii nauki zapisał się również jako mikrobiolog oraz twórca farmakologii leku roślinnego, przyczyniając się do powstania nowego kierunku nauk biologicznych. W tej książce, zrodzonej przy współpracy z żoną, farmaceutką, dzieli się z nami częścią rzetelnej wiedzy.
Miód starszy niż pismo
Około sześć tysięcy lat temu gdzieś na stepach południowo-wschodniej Europy żyli ludzie posługujący się językiem praindoeuropejskim. Pismo jeszcze nie istniało, lecz o języku Praindoeuropejczyków potrafimy się czegoś dowiedzieć dzięki temu, że był on przodkiem kilkuset języków używanych współcześnie.
Rodzina indoeuropejska, jak ją nazywamy, obejmuje języki słowiańskie, bałtyjskie, germańskie, romańskie (wywodzące się z łaciny), celtyckie, grekę, albański i ormiański, a także wielką grupę języków indoirańskich w południowo-zachodniej Azji oraz na subkontynencie indyjskim. Zalicza się do niej ponadto wiele języków wymarłych, lecz utrwalonych w formie pisanej.
Stulecie Śląskiego Związku Pszczelarzy
Początki działalności struktur pszczelarskich na Śląsku są dziełem dwóch postaci – ks. Leopolda Jędrzejczyka i Emanuela Biskupka. Dzięki inicjatywom podjętym przez Sekcję Historyczną Śląskiego Związku Pszczelarzy w Katowicach zachowana zostanie pamięć o ich dokonaniach i zaangażowaniu w rozwój pszczelarstwa na Śląsku.
Śląski Związek Pszczelarzy w Katowicach ma sto lat. Z tej okazji uczczono pamięć ks. Leopolda Jędrzejczyka. Piątego września 2020 roku w ścianę klasztoru sióstr(...)
Profesor Bogdan Kędzia – pionier mikrobiologii leków roślinnych, miłośnik apiterapii
Wiedzę miał rozległą. Ale – jak na prawdziwego naukowca przystało – ciągle głodny nowych odkryć, każdego dnia ją pogłębiał i tak samo chętnie się nią dzielił.
Nauka była prawdziwą pasją Bogdana Kędzi, profesora nadzwyczajnego doktora habilitowanego nauk farmaceutycznych, autora ponad 700 publikacji, w tym prac eksperymentalnych i przeglądowych, popularno-naukowych, patentów, komunikatów zjazdowych…