Od redakcji
Szanowni Czytelnicy,
Przed nami czerwiec. Okres najbardziej intensywnego rozwoju rodzin pszczelich. Czas czerwiu. Co prawda szósty miesiąc w roku zawdzięcza swoje brzmienie nie tyle nazwie larw pszczół, co czerwca polskiego, pożytecznego robaczka, którego sproszkowane larwy służyły do wyrobu czerwonego barwnika, to jednak nam, pszczelarzom, trudno uwolnić się od skojarzeń z czerwiem pszczelim. Wszak to czas, w którym rodziny wchodzą w największą siłę, co należy umiejętnie wykorzystać. Czerwiec to najdłuższe dni w roku, to zapowiedź lata. W pasiekach rozpoczyna się czas miodowych żniw…
W czerwcowym wydaniu:
- CZERWIEC W PASIECE
Marek Podlewski
Przełom maja i czerwca to okres, gdy pszczoły osiągają największą siłę. Ule są poszerzone do granic. Na początku czerwca zakwitają: robinia akacjowa, czeremcha, malina, kruszyna, gorczyca, świerzepa, koniczyna, facelia. Pszczelarze prowadzący gospodarkę polegającą na tworzeniu odkładów cyklicznie odbierają od rodzin pszczoły i czerw. Więcej na temat metod tworzenia odkładów i poddawania matek pszczelich w artykule. - KWAS SZCZAWIOWY W ZWALCZANIU VARROA DESTRUCTOR
lek. wet. Marek Bykowy, dr hab. Paweł Chorbiński prof. UPWr.
Walka z roztoczem Varroa destructor jest przedsięwzięciem wymagającym wiedzy, innowacyjności oraz pomysłowości, zarówno od pszczelarzy jak i naukowców. Nowe metody zwalczania spotykają się z reakcją ze strony pasożyta, który szybko się do nich dostosowuje. Aby temu zapobiec modyfikuje się sposoby aplikacji stosowanych substancji, uszczegóławia zasady ich dawkowania, ale też analizuje i eliminuje zagrożenia zdrowotne dla pszczół oraz ocenia ryzyko ewentualnej kontaminacji produktów pasiecznych. Jedną z tradycyjnych, chemicznych substancji organicznych w terapii warrozy jest kwas szczawiowy. - ZATRUCIA PSZCZÓŁ Z PERSPEKTYWY BIEGŁEGO SĄDOWEGO
Henryk Kiejdo
Tylko zdrowe, silne rodziny pszczele są w stanie zapewnić dobre zbiory. Bywa jednak, że nadzieję pszczelarza pokrzyżują zabiegi agrochemiczne. Wówczas ginie pasieka, a wraz z nią marzenia pszczelarza i jego rodziny. Gaśnie kolorowy świat owadów, entomofauna. Lokalnie dochodzi do katastrof ekologicznych. Jak wiemy z literatury przedmiotu, tylko w ciągu ostatnich trzech lat ostremu zatruciu lub podtruciu uległo ponad 72 tys. rodzin (średnio ponad 24 tys. rodzin rocznie). Oznacza to nie tylko stratę w zbiorze miodu i innych produktów pszczelich. Rola pszczoły polega przede wszystkim na zapylaniu upraw entomofilnych – i w tym przypadku strata jest wielokrotnie wyższa. - ZIMOWE STRATY PSZCZÓŁ 2019/2020
lek. wet. Ewa Mazur, dr Anna Gajda
Straty rodzin pszczelich podczas zimy 2019/2020 wyniosły 13,91 proc. Jest to wynik powyżej akceptowanego poziomu (10 proc.). Wprawdzie w porównaniu z zimą 2016/2017, kiedy to straty przekroczyły 20 proc. wypada lepiej, to jednak szczegółowe dane są bardzo niepokojące. - TRĘDOWNIK BULWIASTY
Wojciech Morawski
Trędownik to rodzima bylina o wysokiej wydajności miodowej i pyłkowej. Należy do roślin najchętniej oblatywanych przez pszczoły i zarazem najlepszych źródeł pożytku, bo kwitnienie powtarza wczesną jesienią. Warto zadbać, by rosła w okolicach pasieki. - TULIPANOWIEC DRZEWO PREHISTORYCZNE
Marek Pogorzelec
W dziewiczych lasach południowych Appalachów, we wschodniej części Ameryki Północnej pszczelarze uzyskują miód gatunkowy z tulipanowców. Drzewa te wyrastają ponad poziom rosnących tam dębów i klonów, osiągając 60 m wysokości, a ich okazałe, piękne, kwiaty przypominają kielichy tulipanów. W odległej przeszłości tulipanowce występowały również w Europie, czego ślady znajdziemy w stanowiskach kopalnych, jednak wymarły w okresie zlodowaceń. Dzięki zamiłowaniu człowieka do otaczania się pięknem – powróciły. - DENDROFLORA POŻYTKOWA
Sławomir Skórka
Na kolejnej liście kwitnących krzewów, którym towarzyszą intensywne obloty pszczół, i które warto posadzić w pobliżu pasieki znalazły się między innymi: piwonia krzewiasta, kłokoczka południowa, szakłak wielkolistny, żółtodrzew…. - MIĘTA – ZIOŁO OGRÓDKÓW, PÓL I ŁĄK
dr Zofia Kaczmarek
Mięta to najliczniej reprezentowany rodzaj z rodziny jasnowatych, którą tworzy ponad trzydzieści gatunków. Jest składnikiem preparatów stosowanych do aromatyzacji i dezynfekcji uli oraz sprzętu pszczelarskiego. Działa uspokajająco na pszczoły, co jest szczególnie ważne w czasie łączenia rodzin i wymiany matek. Odstrasza mrówki! - CZY CIASTO W RODZINACH PRODUKCYJNYCH MOŻE ZANIECZYSZCZAĆ MIÓD?
Marcin Mierzwa
W celu maksymalizacji zysku z pasieki niektórzy pszczelarze nawet w maju czy czerwcu podkarmiają rodziny pszczele ciastem. Nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie fakt, że podkarmianie może mieć wpływ na jakość miodu. - WARTOŚĆ PSZCZOŁY LOKALNEJ
Łukasz Łapka
Pszczoła lokalna to taka, która ma związek z własnym siedliskiem (terenem występowania), służący utrwaleniu w danej populacji cech sprzyjających przetrwaniu gatunku, niezależnie od miejsca pochodzenia rasy i jej genów. Pszczoła lokalna dobrze radzi sobie z klimatem terenu, na którym żyje, patogenami czy warunkami zimowli, a jej rozwój dostosowany jest do występujących w określonym rejonie pożytków. - MATKI Z RÓŻNYCH MATECZNIKÓW
dr Benedikt Polaczek
O sukcesie w pasiece decyduje wiele czynników. Poza dobrym, bogatym w pożytki terenem bardzo ważny jest materiał hodowlany – matki pszczele. Przyszłe matki pszczele rozwijają się w matecznikach, czyli komórkach plastra, które są wyraźnie większe od pozostałych. Mateczniki można podzielić na dwie zasadnicze grupy: wybudowane przez pszczoły (cichej wymiany, rojowe i ratunkowe) oraz hodowlane. Przy tych ostatnich miseczki matecznikowe w ulu umieszcza pszczelarz, on też przekłada do nich jednodniowe larwy. Powszechny jest pogląd, że rodzaj matecznika decyduje o jakości matek. - NOWE ODKRYCIA
Przygotował: Jakub Jaroński
Streszczenia trzech publikacji naukowych: • Pszczoły miodne zaburzają strukturę i funkcjonalność połączeń rośliny – zapylacze; • Odporność społeczna pszczół miodnych: mleczko pszczele jako nośnik w translokacji cząstek bakteryjnych patogenów między współmieszkańcami; • Geograficzne rozmieszczenie i selekcja europejskich pszczół miodnych odpornych na Varroa destructor. - CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SMAK I AROMAT MIODU
dr Artur Kania
Miód miodowi nierówny: nawet produkty tej samej odmiany mogą smakować inaczej chociażby wtedy, gdy podchodzą z innych odmian rośliny tego samego gatunku. Przyczyn różnic smaku i aromatu miodu jest wiele… - BARTNICZKA
Jerzy Gnerowicz
Mieszkańcy z przekonaniem twierdzą, że Bartniczka to najsłodsza gmina powiatu brodnickiego. Współczesny herb gminy przedstawia pień drzewa bartnego z pszczołami po jego obu stronach, a tradycja pszczelarska powoli się odradza. - WIEŚCI ZE ŚWIATA
Przygotował: Piotr Szyszko
O projekcie, którego głównym celem jest aktywizacja i wspieranie przedsiębiorczości kobiet w dziedzinie pszczelarstwa, a – w konsekwencji – również ochrona pszczół; o sporze o miód manuka oraz o inteligentnych ulach potrafiących wykryć roztocze Varroa destructor na pszczołach. - HETMANKI-ZGADYWANKI
Nowy zestaw zagadek autorstwa pszczelarki Jadwigi Barbary Caban
Na okładce: fotografia - CAMILLE FORT 55/ ADOBE STOCK
BARWA OZNAKOWANIA MATEK PSZCZELICH
W 2021 roku matki pszczele znakujemy kolorem białym.
fot.: M. Roth / PIXABAY
Zimowe straty pszczół 2019 / 2020
Wyniki badania strat rodzin pszczelich po zimowli w Polsce są niepokojące. Co to oznacza dla pszczelarzy?
Straty rodzin pszczelich podczas zimy 2019/2020 wyniosły 13,9 proc. Jest to wynik przekraczający akceptowalny poziom (10 proc.). Wprawdzie w porównaniu z zimą 2016/2017, kiedy to straty były wyższe niż 20 proc., ubiegłoroczne dane wypadają lepiej, to jednak, szczegółowe wskaźniki są bardzo niepokojące. Podobnie jak w latach poprzednich, ponad połowa pszczelarzy deklarujących straty zimowe zaobserwowało zjawisko depopulacji rodzin pszczelich. W ankiecie (...)
Zioło ogródków, pól i łąk - mięta
Mięta to najliczniej reprezentowany rodzaj z rodziny jasnowatych, którą tworzy ponad 30 gatunków. Wchodzi w skład preparatów stosowanych do aromatyzacji i dezynfekcji uli oraz sprzętu pasiecznego.Działa uspokajająco na pszczoły, co jest ważne, zwłaszcza w czasie łączenia rodzin i wymiany matek. I odstrasza mrówki!
Jej nazwa ma starożytny rodowód: wywodzi się od imienia greckiej nimfy – Minte (Minta, Minto, Mente), która została zamieniona w roślinę. W czasach rzymskich wieńce z liści mięty zdobiły głowy filozofów, ponieważ uważano (...)
Klony obce
Różnorodność klonów budzi zachwyt i zainteresowanie nie tylko miłośników ogrodów, ale też urbanistów, bo niektóre świetnie znoszą niewygody związane z wegetacją w otoczeniu betonu, spalin, a także niedostatek wody. Gatunki klonów sprowadzane z innych części świata są atrakcyjne, ale bywają też zagrożeniem.
Polemika
Kij w pasieczysko
Chciałbym bardzo podziękować Panu Zdzisławowi Walickiemu, który w marcowym numerze „Pszczelarstwa” ustosunkował się do mojego artykułu Waga informacji o naszych pszczołach, gdzie w skrótowej formie opisałem możliwości systemu ULmonitor. Przedstawiłem w nim kilka niezwiązanych ze sobą przypadków i starałem się pokazać, że żaden system nie zastąpi wiedzy pszczelarza. Każdy z nas sam najlepiej powinien wiedzieć, co dzieje się w jego ulach – zwłaszcza latem. Znaczenie biznesowe mają jedynie wagi pasieczne, natomiast rejestracja temperatury i wilgotności to ciekawostki dla tych, którzy nie traktują pszczół wyłącznie komercyjnie jak roboty do produkcji miodu.
Dendoflora pożytkowa (2)
W czasach monokultur roślin użytkowych oraz degradacji naturalnych łąk i nieużytków dostęp do różnorodnej bazy pokarmowej może zapewnić pszczołom dendroflora. Oto kolejna lista drzew i krzewów, którym towarzyszą intensywne obloty pszczół.
Moja dennica
Na przedwiośniu jedną z czynności w pasiece jest czyszczenie dennic, co do tej pory oznaczało konieczność rozbierania całego gniazda. Wszystkiemu winna była niedoskonała konstrukcja dennicy. Z tego powodu opracowałem nowy, uniwersalny projekt. Swoimi doświadczeniami chciałabym się podzielić z Czytelnikami „Pszczelarstwa”.
Czyszczenie dennicy to praca cięż ka fizycznie i czasochłonna, dla tego też starą konstrukcję postanowiłem zmodernizować. Teraz praca stała się lżejsza i przyjemniejsza. Co ważne: czyszczenie „mojej” dennicy nie powoduje wyziębienia gniazda. Ciepło, tak bardzo potrzebne pszczołom na przedwiośniu, zostaje wewnątrz ula. Na czym polega ta modyfikacja?
Profesor dr hab. Kazimiera Szklanowska
Pani Profesor całe swoje życie związana była z Lublinem, gdzie ukończyła studia na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UMCS. Pracę zawodową rozpoczęła w Akademii Rolniczej (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy), uzyskując tam kolejne stopnie, w tym tytuł naukowy profesora nauk przyrodniczych (1985). Jej mistrzem naukowym była Profesor Zofia Demianowicz. W latach aktywności zawodowej ściśle współpracowała z ISiK w Skierniewicach i w Puławach, w szczególności z Panem Profesorem Bolesławem Jabłońskim. Współpracę tę bardzo sobie ceniła, co wielokrotnie podkreślała.
Waleczne pszczoły
O gęsiach kapitolińskich, które ocaliły Rzym wiemy z podręczników historii. Obudzone pewnej nocy przez skradających się Galów, głośnym gęganiem poderwały na nogi śpiących mieszkańców miasta. Ci stanęli do walki i odparli atak nieprzyjaciół. Ale lista zwierząt, które dały się poznać w roli sprzymierzeńców człowieka w walce obronnej jest znacznie dłuższa. Poczytne miejsce zajmują na niej pszczoły. Przekonanie, że żądlą tylko ludzi złych jest dyskusyjne. Ale to, że żądlą nieostrożnych jest faktem.
Hilary Rysiewicz
Pszczelarz z ukochanej Bobowej
O takich ludziach jak Hilary Rysiewicz mówi się, że są solą ziemi. Przez życie idą z podniesionym czołem, wierni własnym przekonaniom i prawdzie. Żyją dla świata. Dzieciństwo przypadło Hilaremu Rysiewiczowi na lata wojny. Po skończeniu Technikum Rolniczego w Nawojowej podjął naukę w Instytucie Kształcenia Nauczycieli Szkół Rolniczych. Wtedy też zaraził się miłością do pszczół. Ile miodu przez lata swego życia utoczył? Można się domyślać. Na pewno było tego sporo. Wiadomo, że pierwszy własny ul, pierwszą własną pszczelą rodziną, zasiedlił w 1952 roku, w wieku lat 22, a potem już poleciało… Bywało, że miał w pasiece ponad sto pni…
Wykaz aktów prawnych regulujących jakość handlową artykułów rolno-spożywczych, w tym miodu:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004.
- Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.
- Dyrektywa Rady 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu.
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 października 2003 r., w sprawie w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej miodu (z późniejszymi zmianami).
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej.
- Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o towarach paczkowanych i Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2009 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących oznakowań towarów paczkowanych.
- Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie wzoru znaku graficznego zawierającego informację „Produkt polski” .
Polemika
Do zabrania głosu skłoniła mnie lektura artykułów zamieszczonych w nr. 11, 12/2020 „Pszczelarstwa”: Waga informacji o naszych pszczołach, a także Rok z Ulmonitorem.
Każdy sposób poszerzania wiedzy na temat warunków, w jakich przebiega życie w rodzinie pszczelej jest potrzebny, tym bardziej, jeśli jest to wiedza zdobywana w sposób bezinwazyjny. Najogólniej mówiąc zgadzam się z Panem Ryszardem Krzyśką w sprawie przebiegu zimowli oraz terminów przygotowania rodzin do zimowli. Moja wątpliwość dotyczy jedynie izolowania matek w okresie zimy. Jest to temat do dyskusji. Pozostawiam to na inną okazję, choć w ograniczonym zakresie do tego jeszcze powrócę.
Jednorożec
Od czasów średniowiecza Puszcza była własnością książąt mazowieckich. Lasów wówczas nie karczowano ani nie kolonizowano. Mogli z nich korzystać władcy i ich dwory. Do wyjątków należeli bartnicy, którzy, za pozwoleniem władców, osiedlali się w nich sezonowo. Pierwsi osadnicy, w tym dzięki wysiłkom królowej Bony, pojawili się na terenach wchodzących m.in. w skład dzisiejszej gminy Jednorożec w XV wieku. Przede wszystkim byli to ludzie zaprawieni do życia w trudnych puszczańskich warunkach, uparci i nieujarzmieni, słowem, nawykła do wolności ludność kurpiowska. Jej głównym zajęciem przez dalsze stulecia będą bartnictwo i łowiectwo (...)
Ryszard Olejniczak: hodowca pszczelich matek
Wiosną 2020 roku, w dniu 31 marca, odszedł od nas Ryszard Olejniczak, wybitny hodowca pszczół i znawca pszczelarstwa. Miał 81 lat. Pszczołami zajmował się od 16. roku życia, sukcesywnie powiększając własną pasiekę, która pod koniec lat 50. liczyła kilkadziesiąt uli.
Ryszard Olejniczak ukończył dwa fakultety: biologię i chemię na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza. W latach 70. zaczął inseminować matki pszczele, współpracując z prof. Zygmuntem Jasińskim. Wiele czasu poświęcił na tworzenie (...)
Profesor Marian Durda: lekarz i pszczelarz
Marian Durda ukończył studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Lublinie w 1961 roku, a następnie, przeszedłszy wszystkie szczeble kariery naukowej, w 1989 roku został profesorem medycyny. Był lekarzem bardzo lubianym i wymagającym – nade wszystko jednak od siebie.
Przez wiele lat (1975–2011) pracował jako ordynator Oddziału Ftyzjopneumonologicznego Okręgowego Szpitala Kolejowego w Lublinie. Cechowały go koleżeńskość i opiekuńczość. Ciągle ciekawy otaczającego świata, stale zdobywał(...)
Mieczysław Janik
nauczyciel, spółdzielca, społecznik
To nazwisko znają niemal wszyscy pszczelarze w Polsce. Jedni kojarzą je z Pszczelą Wolą, inni z lubelskim Apisem. I w jednym, i drugim przypadku pamięć przywodzi nam na myśl ważne dokonania. To właśnie Mieczysław Janik stoi za sukcesami i marką zarówno jedynej w Polsce szkoły pszczelarskiej, jak i znanej na świecie Spółdzielni Pszczelarskiej Apis w Lublinie, produkującej miody pitne i pszczele.
Na skraju Puszczy Białej
W Polsce jest prawie 2,5 tys. gmin. Ale tylko 13 z nich ma herb z motywem pszczoły, ula czy innym, związanym z pszczelarstwem. Opowieść o symbolach pszczelarskich w herbach obywatelskich naszego kraju postanowiłem rozpocząć od herbu mazowieckiej gminy Rząśnik.
O symbolicznej otoczce pszczoły, a także symbolice miodu obszernie rozpisuje się w Słowniku symboli prof. Władysław Kopaliński, więc Czytelników zainteresowanych pogłębieniem wiedzy w tej dziedzinie odsyłam do jego książki.